Foltash Informohu drejt
A varet procesi i reformës fetare vetëm nga mendimi dhe filozofia, apo procesi është shumë më i ndërlikuar se kaq dhe kërkon një ndryshim politik dhe ekonomik që përkon me të apo i paraprin, duke çuar në lindjen e segmenteve të reja shoqërore që kanë një interesi për reformën fetare?
Në librin e tij (Arabët dhe mendimi historik), pyetja që e përndjekte Abdullah Laroui ishte: Si mund t’i gëzojmë përfitimet e liberalizmit pa kaluar një fazë liberale? A është vërtet e mundur kjo? A është e mundur të arrihet reforma fetare pa politikë dhe ekonomi? (Bordi redaktues i Revistës Rewaq Maysalun, Numri i Parë, Janar 2021).
Përgjigje:
Diskursi fetar i formuluar nga juristët në epokën mesjetare është ende diskursi më me ndikim në të gjitha shoqëritë tona islame. Pyetja se çfarë është e lejuar dhe e ndaluar në kuptimin e saj të ngushtë juridik, vazhdon t’i paraprijë pyetjes se çfarë është e dobishme dhe çfarë është e dëmshme në kuptimin e saj shoqëror dhe shëndetësor.
Pyetësit ende pyesin nëse varësia është e ndaluar, pirja e duhanit është e urryer, pijet joalkoolike a janë hallall, mbi të gjitha pyesin për dëmin që ka për shëndetin e njeriut. Pyetësit janë akoma më të interesuar për çështjen e lejueshmërisë së tregtisë me “jo myslimanët” sesa për përmbajtjen e marrëveshjeve dhe madhësinë e përfitimeve ekonomike.
Pyetja për ushqimin hallall ende i paraprin pyetjes për ushqimin e shëndetshëm, madje mund ta anulojë atë. Pyetja për martesën e lejuar ende i paraprin pyetjes për ndjenjat e dashurisë dhe harmonisë, madje mund ta anulojë atë. Pyetja për veshjet e lejuara ende i paraprin pyetjes për veshjen e përshtatshme për klimën, tiparet, ngjyrën dhe funksionin, madje mund ta anulojë atë. Pyetjet rreth etikës rrugore ende i paraprijnë pyetjeve në lidhje me ligjet e trafikut dhe madje mund t’i anulojnë ato. Në këtë kuptim, ne kemi një fokus të madh në dualizmin e asaj që është e lejuar dhe e ndaluar, mosbesimin dhe besimin, banorët e xhenetit dhe banorët e xhehenemit, njerëzit e kësaj bote dhe njerëzit e ahiretit, vendbanimi i luftës dhe vendqëndrimi i Islamit dhe që të na interesojë që boksieri që fitoi nokaut të jetë musliman edhe nëse mban flamurin amerikan, golin legjendar e shënoi si mysliman, edhe sikur të kishte fanellën e ekipit evropian.
Natyrisht, nuk na intereson që Naguib Mahfouz, i cili fitoi çmimin Nobel, është musliman.
Për të gjitha këto, nuk mund të anashkalohet faza e reformimit të ligjërimit fetar.
Nëse diskursi fetar i përbashkët për ne, siç është thënë vazhdimisht, zhvillon ndjenja dhe vlera negative si frika, xhelozia, urrejtja, varësia, etj., të cilat janë rrënjët e grindjeve, atëherë reformimi i ndërgjegjes. do të jetë pika kryesore hyrëse për reformën politike dhe ekonomike, dhe më pas do të kontribuojë në ndërtimin e qytetërimit, gjë që vlen për përmbajtjen e vargut (derisa ata të ndryshojnë atë që është në vetvete).
Megjithatë, jam i bindur se reformimi i diskursit fetar është punë e filozofëve dhe njerëzve të mençur, përderisa lidhet me reformimin e mendimit, arsyes, koncepteve, vlerave, instinkteve dhe ndërgjegjes. Personalisht, nuk jam i interesuar për reformimin e diskursit fetar, përveçse sepse ai përfaqëson pikën kryesore hyrëse për reformën e përgjithshme kulturore, veçanërisht pasi ligjërimi fetar në shoqëritë tona është më ndikuesi në emocione, teka dhe ndërgjegje.
prof. Saeed Nasheed nga Maroku
